ФÆЛВÆРА

Ирон адæмон сфæлдыстады стурвосы, бæхты, фысвосы æмæ сæгъты бардуаг. Йæ фырт Дзудзумар у Хуры сиахс. Фæлвæрайы бæрæгбон-иу уыд уалдзæджы кæрон. Уыцы бон уæлдай бæрæгбонхуыздæр уыдысты фыййæуттæ. Алы хæдзар дæр сын кодта бæрæгбоны хуын. Уым хъуамæ уыдаид фысы цыхты гуымбыл. Бæрæгбоны кадджындæр хæринаг уыд цыхтæй дзыкка. Ныр цыфæнды бæрæгбоны дæр фынджы уæлхъус æнæмæнг ссарынц Фосы Фæлвæра æмæ Хоры Уациллайы ном. Туалтæм та фыс æргæвст цы хæдзары вæййы, уым фысыммæ нуазæнимæ раттынц йæ «Фæлвæрайы хай» – фысы къæдзилы кæрон.

Фæлвæра нæ фосдарæг фыдæлтæм стыр кадджын зæд уыд. Уымæ гæсгæ ирон адæмон сфæлдыстады зæдтæ æмæ дауджыты хыгъды уæлиау бады. Уæлдайдæр та Нарты кадджыты. Хæларæй цæры Нарты гуыппырсартимæ. Рæдауæй сын хай кæны йæ фосæй, амоны сын, бирæгътæй сæ куыд бахъахъхъæнын хъæуы, уый.

Ирон адæмы цæстытыл Фæлвæра уайы зæрдæхæлар, тæригъæдгæнаг зæдæй. Йæ фосæй аргæвдын дæр æй нæ фæнды, тæригъæд сын кæны, æмæ йæм йæ бæрæгбоны кусарты фыдæй нæ, фæлæ цыхтæй дзыккайæ дæр уымæн куывтой. Ирон ныхасы хуымæтæджы нæ баззад сабыр æмæ хæларзæрдæ адæй-маджы Фæлвæрайыл барын, уый Фæлвæрайы хуызæн куы у, зæгъгæ. Бæрзонд, аив нæлгоймагæй та фæзæгъынц: «Арвуациллайы хуызæн у».

Фæлвæра æмæ Тутыры хæстæ æнгом баст сты. Фæлвæрайы фосмæ æмхиц сты Тутыры бирæгътæ, лæбурынц сæм, æргæвдынц сæ, æмæ сыл цæмæй къаддæр фыдбылызтæ цæуа, уый тыххæй хæларзæрдæ Фæлвæра уæлдай хæлардæрæй цæры Тутыримæ. Фæлæ йыл Тутыр хинæй цæуы. Уый фæдыл В.Миллер Ирыстоны фехъуыста æмæ ныффыста ахæм таурæгъ:

– Иуахæмы Тутыр уазæгуаты уыд Фæлвæрамæ. Фæсхæрд дыууæ зæды фæбыцæу сты, кæй фос сæ кадджындæр у, ууыл. Фæлвæра бузныг загъта Хуыцауæн, фысвос ын йæ бар кæй бакодта, уый тыххæй. Æппæт адæм дæр фос бирæ уарзынц, стæй Хуыцау æмæ зæдтæ дæр нывондаг уыдонæй равзарынц. Гъе, уымæ гæсгæ Фæлвæра йæхи рахуыдта зæдтæй æппæты амондджындæр.

Тутырæн хъыг уыдысты Фæлвæрайы æппæлæн ныхæстæ, уый загъта, зæгъгæ, йæ бирæгътæй разы кæй у. Фæлæ йæ ныхас æргом нæ уыд. Зæрдæйæ нæ цыд, уымæн æмæ йæхимидæг хæлæг кодта Фæлвæрамæ. Йæ хæлæгдзинадæй куыд фервæзтаид, уый нæ зыдта æмæ йæ фысымимæ хъазгæйæ хъæбысæй хæцын райдыдта, æмæ, цыма барæй нæ уыд, афтæ йын йæ галиу цæст тымбыл къухæй бацавта. Уый фыдæй дзы Фæлвæра æвзæр уынын райдыдта. Фæсохъыр. Уæд дзы Тутыр æфсонæн хатыр куры. Зæрдæхæлар Фæлвæра йæ йæ хъæбысы æрбакодта æмæ йын ныххатыр кодта.

Уыцы ахаст дæр не 'рсабыр кодта Тутыры. Сæхимæ куы æрбаздæхт, уæд фæдзырдта бирæгъты бодз Цъæхоймæ. Бабар ын кодта, Фæлвæрайы галиу цæст кæй фæсахъат, уый æппæт бирæгътæн дæр фехъусын кæнын, æмæ йын йæ фосмæ галиувæрсты куыд бырсой.

Афтæ Тутыр гадзрахатæй рацыд Фæлвæрайыл. Адæмы 'хсæн та баззад ныхас, галиу цæсты 'рдыгæй йæм бацу, зæгъгæ.

кæс «АРВЫ ДУАР»-Ы СÆРГÆНДТÆ